Журнал о технике

Сo&#1187&#1171ы кeздeрі &#1241лeм бoйыншa Интeрнeттe &#1179oлдaнушылaрды&#1187 жeкe м&#1241лімeттeрі тaрaп кeтіп жат&#1179ан жа&#1171дайлар к&#1257бейіп жатыр. Кез келген адам ж&#1199йеге еркін кіріп, онда&#1171ы м&#1241ліметтерді &#1257зіне толы&#1171ымен ж&#1199ктей алатын м&#1199мкіндігі бол&#1171ан. Осыдан кейін &#1179аза&#1179станды&#1179тар жеке деректеріне ала&#1187даушылы&#1179 білдіре бастады. Ол расында да &#1179ауіпті ме? М&#1241ліметтер неге тарап кетіп жатыр? Оны&#1187 алдын алу&#1171а бола ма? Б&#1201л туралы Кибер шабуылдарды талдау ж&#1241не тергеу орталы&#1171ы за&#1187ды т&#1201л&#1171алар бірлестігіні&#1187 директоры Арман Абдрасилов Tengrinews.kz тілшісіне берген с&#1201хбатында айтып берді.

Арман Абдрасилов со&#1187&#1171ы кездері &#1179олданушыларды&#1187 жеке м&#1241ліметтеріне деген с&#1201ранысты&#1187 ж&#1241не онлайн &#1179ызмет к&#1257рсету т&#1199рлеріні&#1187 к&#1257бейіп кетуіне байланысты кибершабуылдарды&#1187 к&#1257бейіп жат&#1179анын айтады. Хакерлер б&#1201рын компания&#1171а &#1171ана залал тигізсе, &#1179азір адамдарды&#1187 жеке м&#1241ліметтеріне к&#1257шті дейді.

Жеке м&#1241ліметтер неге таралып жатыр?

«&#1178азіргі та&#1187да Интернетте т&#1199рлі сайттар, сервистер пайда болды. Оларды&#1187 &#1241р&#1179айсында «авторизация», «аутентификация» сия&#1179ты функциялар бар. Я&#1171ни кез келген сайт&#1179а кіргенде ол адам &#1179олданушы ретінде тіркеліп, &#1257зіні&#1187 логині мен паролін жазу&#1171а міндеттеледі. М&#1201ны&#1187 барлы&#1171ы &#1179ауіпсіздік &#1199шін жасалады. Пошта болсын, онлайн сауда жаса&#1171ан кезде кез келген &#1179олданушы тіркелуі &#1179ажет. Мысалы, Google, Facebook сия&#1179ты желілер &#1179ауіпсіздікті бірінші орын&#1171а &#1179ояды. Ал бас&#1179а сервистер, мысалы, онлайн саудамен айналысатын немесе енді дамып келе жат&#1179ан &#1241леуметтік желілерде м&#1241лімет са&#1179тау &#1179ауіптірек. Себебі онда к&#1257птеген м&#1241лімет са&#1179талады да біра&#1179 сервис ондай к&#1257лемдегі м&#1241ліметті&#1187 &#1179ауіпсіздігіне жауап бере ала алмай &#1179алады», — деп ескертеді Абдрасилов.

Маманны&#1187 айтуынша, к&#1257біне хакерлер &#1179олданушыларды&#1187 біріні&#1187 м&#1241ліметіне &#1179ол жеткізсе, бірден 1 000 немесе миллион &#1179олданушыны&#1187 жеке м&#1241ліметін к&#1257ре алады. Кибернары&#1179та олар б&#1201л м&#1241ліметтерді сата алады, осымен б&#1201л &#1201тымды. 

М&#1241ліметтер тарап кетсе не істеу керек?

&#1256кінішке &#1179арай, маманны&#1187 айтуынша, жеке м&#1241ліметтерді хакерлерден толы&#1179тай &#1179ор&#1171ау м&#1199мкін  емес. М&#1241ліметтер кез келген секундта тарап кетуі м&#1199мкін.

О&#1171ан т&#1199рлі факторлар &#1241сер етеді — Интернет, &#1201ялы байланыс операторы немесе банк тарапынан &#1179андай да бір &#1179ателік кетеді. Біра&#1179 жеке м&#1241лімет тарап кеткен жа&#1171дайда бірінші кезекте парольді ауыстыру &#1179ажет. Ресми сайт&#1179а немесе кез келген &#1241леуметтік желіге кіргенде міндетті т&#1199рде екі реттік авторизация жасау &#1179ажет. Мысалы, біреуін пошта ар&#1179ылы, ал екіншісін Facebook желісі ар&#1179ылы. Б&#1201л хакерлерді&#1187 ж&#1201мысы &#1179иындатады», — дейді Кибер шабуылдарды талдау ж&#1241не тергеу орталы&#1171ы за&#1187ды т&#1201л&#1171алар бірлестігіні&#1187 директоры.

А&#1179ша &#1201рланса &#1179алай &#1241рекет ету &#1179ажет?

Абдрасиловты&#1187 айтуынша, Интернетте &#1179олданушыларды&#1187 м&#1241ліметтері таралуы салдарынан &#1179андай да бір шы&#1171ын келтірілсе, онымен &#1179&#1201&#1179ы&#1179 &#1179ор&#1171ау органдарыны&#1187 &#1257кілдері айналысады.

«Жеке м&#1241ліметтерден, банк карталарынан а&#1179ша &#1201рлан&#1171ан жа&#1171дайда бірден полицейлерге хабарласу керек. Себебі б&#1201л &#1201рлы&#1179 дерегі, &#1178ылмысты&#1179 кодекс бойынша жаза&#1171а тарту керек. &#1178азір алая&#1179тарды&#1187 &#1179&#1201рбандары болып жат&#1179ан адамдар аз емес. Біра&#1179 олар &#1179&#1201&#1179ы&#1179 &#1179ор&#1171ау органдарына ша&#1171ымданбайды, себебін аны&#1179тамайды. Сонды&#1179тан да елімізде кибер&#1179ылмыс бойынша статистика айтарлы&#1179тай &#1179ор&#1179ынышты болып к&#1257рінбейді, біра&#1179 шын ж&#1199зінде кибер&#1179ылмыстар к&#1257бейіп жатыр, сол себепті онымен к&#1199ресу керек, шараларды к&#1199шейту &#1179ажет», — дейді ол.

 &#1178алай алдын алу&#1171а болады?

Арман Абдрасилов &#1179олданушыларды&#1187 к&#1257бі б&#1199кіл сервисте бірдей логин мен бірдей &#1179&#1201пияс&#1257з &#1179олданатынын айтады. 

«Барлы&#1179 сервисте бірдей логин мен бірдей пароль &#1179ою басты &#1179ателік десе болады. Хакерлерді&#1187 барлы&#1171ы м&#1201ны біледі, осымен к&#1199н к&#1257ріп ж&#1199р. Тіпті &#1179арапайым Instagram мен Facebook желілерінде бірдей &#1179&#1201пияс&#1257з &#1179ояды. Ол д&#1201рыс емес. Себебі хакерлер осындай жолмен &#1179олданушыларды&#1187 банктегі аккаунттарына да о&#1187айлы&#1179пен кіре алады. Сонды&#1179тан &#1241р сервисте &#1241рт&#1199рлі пароль &#1179олдан&#1171ан ж&#1257н», — деп ке&#1187ес береді маман.

Сондай-а&#1179, ол &#1241р 3-6 ай сайын парольді &#1257згертіп т&#1201ру керектігін ж&#1241не ол &#1179&#1201пияс&#1257здерді&#1187 сапалы болуы міндетті екенін айтады.

О&#1179и отыры&#1187ыз:

11 миллион адамны&#1187 м&#1241ліметі тарап кетті: &#1178аза&#1179станды&#1179тар&#1171а &#1179андай &#1179ауіп бар